01/11/2025
Vào tháng 9 năm ngoái, tôi đã tham gia chuyến đi bộ mang tên "Deep Time Walk" – một hành trình dài 4,6 km qua vùng quê xứ Wales, tượng trưng cho 4,6 tỷ năm lịch sử Trái Đất. Khi từng kilomet trôi qua, người hướng dẫn dẫn chúng tôi đi từ kỷ Tiền Cambri đến kỷ Holocene, và dừng lại theo từng chặng để chia sẻ những thời khắc then chốt: Sự khởi nguồn của sự sống, các trận mưa thiên thạch huỷ diệt, và những cuộc đại tuyệt chủng.
Một buổi "Deep Time Walk". Ảnh của Port Phillip EcoCentre
Mỗi mét chúng tôi bước đi tương đương với một triệu năm.
Ở những bước cuối cùng của cuộc đi bộ – khi đôi chân chúng tôi đã được vận động đến thấm mệt – người hướng dẫn rút ra một thước dây. Anh giải thích rằng 30cm cuối cùng của hành trình dài 4,6 km tượng trưng cho sự xuất hiện của loài Homo Sapiens. Còn nửa centimet cuối cùng? Chính là lịch sử được ghi chép của loài người. Và ngay ở phần cuối cùng ấy, những sự kiện có ảnh hưởng sâu rộng nhất của nhân loại – sự ra đời của máy in, thời kỳ Phục Hưng, Cách mạng công nghiệp – tất cả chỉ chiếm vỏn vẹn chưa tới một millimet.
Ảnh của Deep Time Walk Project
Sau khi đi bộ hàng kilomet xuyên suốt quá khứ của Trái Đất, tôi cảm nhận được một sự nhỏ bé đến choáng ngợp, nhưng cũng là một nỗi kinh ngạc đầy kỳ diệu.
Ngày càng có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, cảm giác nhỏ bé trước sự bao la của thiên nhiên mang lại vô số lợi ích tâm lý: nó giúp làm dịu cái tôi, và có thể nuôi dưỡng cảm giác khiêm nhường, tương hỗ và rộng lượng.
Phần lớn các nghiên cứu này tập trung vào thế giới vật lý – chẳng hạn như phong cảnh vô tận, hay sự mênh mông của vũ trụ. Tuy nhiên, một công trình gần đây của Matthew Hornsey và các cộng sự cho thấy: cảm giác nhỏ bé trong dòng thời gian cũng có thể mang lại những giá trị tích cực.
Thay vì tổ chức một buổi đi bộ, các nhà nghiên cứu đơn giản chỉ cho người tham gia xem một đoạn video nén toàn bộ 14 tỷ năm lịch sử của Vũ trụ thành chỉ một năm, rồi yêu cầu họ suy ngẫm về vị trí của lịch sử loài người – và của chính bản thân họ – trong chính câu chuyện ấy.
Ban đầu, các nhà tâm lý học tự hỏi liệu điều này có gợi lên suy nghĩ về cái chết hay không. Thế nhưng, kết quả lại khá tích cực: đặc biệt, những người tham gia có xu hướng tha thứ cho bản thân nhiều hơn, và cảm thấy ít lo âu hơn.
Thời gian của chúng ta trên Trái Đất là rất ngắn ngủi – và nếu nhìn từ góc độ của hành tinh này, chúng ta chỉ như những tia nắng loé lên trên mặt hồ – nhưng điều đáng ngạc nhiên là: đón nhận sự thật đó có thể mang lại lợi ích cho chính bạn.
Theo Richard Fisher